İyonize Radyasyona Maruz Kalan Sağlık Çalışanlarının İş Sağlığı ve Güvenliği Bilgi Düzeyi ile Radyasyon Risklerine Karşı Tutumlarının Belirlenmesi
Öz
Amaç: Bu çalışmada iyonize radyasyonla çalışan farklı meslek dallarında ki sağlık çalışanlarının yasal mevzuat bilgi düzeyi, iş sağlığı güvenliği bilgi düzeyi ve radyasyonun risklerine karşı bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı nitelikte olan bu çalışma, Tokat ili ve ilçeleri devlet hastanelerinde iyonize radyasyonla çalışılan ünitelerde görev yapan 156 sağlık çalışanı ile gerçekleştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak anket yöntemi kullanılmış olup, veriler kişisel bilgi formu, iş güvenliği bilgi düzeyi formu ve iyonlaştırıcı radyasyonla çalışanların radyasyondan korunma bilgisi ölçeklerinden kullanılarak elde edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler, güvenilirlik analizleri, ki-kare, t testi ve Anova testleri kullanılmıştır
Bulgular: Katılımcıların %84,6’sının çalıştıkları kurumların şua izinlerini düzenli verdiği, %94,2’sinin periyodik muayeneleri düzenli takip ettiği, %82,7’sinin kurumlarının mesleksel risklere yönelik ve iş sağlığı güvenliği eğitimlerini verdiği tespit edilmiştir. Katılımcıların %91,7’si kurum tarafından koruyucu ekipman temini sağlandığını ve %89,’i yıllık kontrollerinin yapıldığını belirtmiştir. Katılımcıların İyonlaştırıcı Radyasyonla Çalışanların Radyasyondan Korunma Bilgi Düzeyi ölçeğinin “Radyasyondan Korunma” alt boyutu puan ortalaması 1,75±0,71; “Radyasyon Fiziği, Biyolojisi, Radyasyon Kullanım İlkeleri” alt boyutu puan ortalaması, 2,25±0,92’dir. “Güvenli İyonlaştırıcı Radyasyon Kullanımı” alt boyutu puan ortalaması, 2,07±0,94’tür.“Radyasyon Güvenliği” alt boyutu puan ortalaması, 1,79± 0,83 olarak tespit edilmiştir.
Sonuç ve Öneri: İyonize radyasyonla çalışan sağlık personelinin bilgi ve davranışları incelendiğinde radyasyon fiziği, biyolojisi, güvenli radyasyon kullanımı, radyasyon güvenliği ve radyasyondan korunmada bilgi düzeylerinin istenilen düzeyde olmadığı saptanmıştır. Sağlık personellerine radyasyondan korunma ve kişisel koruyucu donanımın önemine yönelik belirli aralıklarla hizmet içi eğitimler gerçekleştirilmelidir.
Anahtar Kelimeler
İş Sağlığı ve Güvenliği Radyasyon Güvenliği Radyasyondan Korunma Sağlık Çalışılanları
Destekleyen Kurum
yok
Proje Numarası
yok
Teşekkür
yok
Kaynakça
- Ardıç Z. (2021). Konya'da bir üniversite hastanesi çalışanlarında mesleki olarak iyonize radyasyon maruziyetinin oksidatif stres ve inflamasyon markırları üzerine etkileri, Uzmanlık Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
- Ay M. (2021). Sağlık çalışanlarının radyasyondan korunma bilgisi ölçeği'nin türkçe'ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması Yüksek Lisans Tezi. Konya, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
- Bacı H. (2016). Ameliyathanede radyasyon güvenliğ; çalışanların iyonize radyasyondan korunmadaki bilgi ve davranışları yüksek Lisans Tezi. Atılım Üniversitesi, Ankara
- Balsak H. (2014). Radyoloji çalışanlarının tanı amaçlı kullanılan radyasyonun zararlı etkileri hakkında bilgi tutum ve davranışları Yüksek Lisans Tezi. Malatya.
- Biçer E B. (2020). Sağlık yönetiminde temel yaklaşımlar (1. Basım b.). Ankara: Atlas Akademik Basım Yayın.
- Bushberg J T., Seibert A., Leidholdt Jr E M.. (2012). The Essential Physics of Medical Imaging (3. Baskı b.). ABD: SPi Global.
- Coşkun Ö. (2011). İyonize radyasyonun biyolojik etkileri. Teknik Bilimler Dergisi, 1(2), 13-17.
- Fındık Akkır F, Yeşilşerit T. (2021). Tıbbi görüntüleme teknikerlerinin mesleki risklere karşı tutumu. Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı Dergisi, 1-9.
- Güden E, Öksüzkaya A, Balcı E, Tuna R, Borlu A, Çetinkara K. (2012, Mart). Radyoloji çalışanlarının radyasyon güvenliğine ilişkin bilgi, tutum ve davranışı. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi(3), 29-45.
- Güntürk M. (2021). İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan sağlık personelinde iş sağlığı ve iş güvenliği ile radyasyon bilgi ve farkındalığının ölçülmesi Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
- Helvacı M. (2011). Edirne'de iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan sağlık personelinin radyasyon güvenliği konusunda bilgi düzeyleri ve tutumları Yüksek Lisans Tezi. Edirne.
- İç İşleri Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2022). https://www.afad.gov.tr/kbrn/radyasyon.
- İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Politika Belgesi (III) ve Eylem Planı 2016 yılı Faaliyet Raopru. (2017). csggb.gov.tr. adresinden alındı
- Kara F. (2020). iyonize radyasyonla çalışan sağlık personelinin mesleksel radyasyon risk algısı iş güvenliği yönünden incelenmesi Yüksek Lisans Tezi. Konya.
- Kaya T, Adapınar B, Özkan R. (1997). Temel radyoloji tekniği (Motif Matbaası b.). (T. Kaya, Dü.) Bursa: Güneş ve Nobel Tıp Kitapevleri.
- Khan F, Abadin Z, Rauf S, Jamed A. (2010). Awareness and attitude amongst basic surgical trainees regarding radiation in orthopedic trauma surgery. Biomedical Imaging and Intervention Journal, 6(3), 210-215.
- Luk S, Leung J, Cheng C. (2010). Knowledge of radiation dose and awareness of risks: a crosssectional survey of junior clinicians. Hong Kong Journal of Radiology(13), 189-194.
- Makina Mühendisleri Odası. (2017). Oda raporu: İşçi sağlığı ve iş güvenliği (Ankamat Matbaacılık, 7. Baskı b.). Ankara: MMO/670.
- Nazlı M A, Karaçetin D, Yılmaz B. (2021). S.B.Ü. Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi Radyasyon Güvenliği El Kitabı (Reis Dijital Baskı b.). İstanbul: Selen Yayıncılık.
- Ngoye W, Motto J, Muhogora W. (2015). Quality control measures in Tanzania: is it done? Journal of medical imaging and radiation sciences, 46(3), 23-30
- Özkan Ş, Aba G, Tekinsoy B. (2016). The ımportance of radiation safety in terms of hospital administration and research on the awareness stage of radiology technicians. Gaziosmanpaşa Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi, JAREM, 6, 162-169.
- Sakaoğlu Manavgat S. (2011). Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde kişisel dozimetre taşıyan çalışanların mesleksel iyonlaştırıcı radyasyon risk algısı ve ilişkili etmenler Yüksek Lisans Tezi. İzmir.
- Uzuntarla Y, Doğan F. (2019). Bir eğitim ve araştırma hastanesinde dozimetre taşıyan sağlık personelinin iyonlaştırıcı radyasyon hakkındaki risk algısı ve bilgi düzeyinin belirlenmesi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6(1), 34-41.
- T.C. Milli Eğitim Bakanlığı İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi (2015). İş sağlığı ve güvenliği çalışanların el kitabı (MEB Devlet Kitapları Müdürlüğü b.). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 6071.
- Terzi B, Polat Ş, Azizoğlu F, Ateş N, Güngörmüş E, & İşsever H. (2019). Hemşirelerde iş güvenliğinin bazı değişkenler yönünden incelenmesi. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 260-267.
- Türkmen C. (2012). Nükleer Tıbba Giriş. I. Adalet, A. Mudun, S. N. Ünal, & C. Türkmen içinde, Nükleer Tıp Ders Kitabı (s. 1). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- Vural F, Fil Ş, Çiftçi S, Dura Aydın A, Yıldırım F, & Patan R. (2012). Ameliyathanelerde radyasyon güvenliği; çalışan personelin bilgi, tutum ve davranışları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 131-136.
- Yarenoğlu A. (2018). Hastanelerde radyasyona maruz kalan çalışanların çalışan güvenliği ve radyasyon güvenliği konusunda bilgi, tutum ve davranışları Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
- Yılmaz B. (2018). Acil servis hekimlerinin radyasyondan korunma farkındalığı. Ankara, Ufuk Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Acil Tıp Anabilim Dalı, Tıpta Uzmanlık Tezi.
- Yurt A, Çavuşoğlu B, Günay T. (2014). Evaluation of awareness on radiation protection and knowledge about radiological examinations in healthcare professionals who use ıonized radiation at work. Molecular Imaging and Radionuclide Therapy, 48-53. doi:10.4274/mirt.00719
- Yüksel A. (2021). Sağlık hizmetlerinde kişisel koruyucu donanım kullanımının önemi. ASHD, 19(2), 44-50.
Determination of Occupational Health and Safety Knowledge Level and Attitudes to Radiation Risks of Health Care Workers Exposed to Ionized Radiation
Öz
Aim: In this study, it is aimed to evaluate the knowledge, attitudes and behaviors of health workers in different professions working with ionizing radiation, knowledge of legal regulations, knowledge of occupational health and safety and the risks of radiation.
Methods: This descriptive study was carried out with 156 healthcare professionals working in the units working with ionizing radiation in the state hospitals of Tokat province and its districts. Questionnaire method was used as the data collection tool, and the data were obtained by using the personal information form, the occupational safety information level form and the radiation protection information scales of those working with ionizing radiation. Descriptive statistics, reliability analyzes, factor analyzes, chi-square, t test and Anova tests were used to evaluate the data.
Results: It has been determined that 84.6% of the participants give the water permits of the institutions they work regularly, 94.2% follow the periodic examinations regularly, and 82.7% of them give occupational risks and occupational health and safety trainings in their institutions. 91.7% of the participants stated that protective equipment was provided by the institution and 89% of them stated that their annual controls were made. The mean score of the "Radiation Protection" sub-dimension of the Radiation Protection Knowledge Level of the Participants Working with Ionizing Radiation was 1.75±0.71; The mean score of the sub-dimension "Radiation Physics, Biology, Radiation Usage Principles" is 2.25±0.92. The mean score for the "Safe Use of Ionizing Radiation" sub-dimension was 2.07±0.94. The mean score for the sub-dimension "Radiation Safety" was determined as 1.79± 0.83.
Conclusion: When the knowledge and behaviors of the health personnel working with ionizing radiation are examined, it has been determined that the level of knowledge of radiation physics, biology, safe radiation use, radiation safety and protection from radiation is low and there are deficiencies in the behaviors of other health workers (doctor, nurse and anesthesia technician) other than radiology technicians. In-service training should be given to health personnel at regular intervals on the importance of personal protective equipment.
Anahtar Kelimeler
occupational health and safety radiation rafety radiation protection healthcare professionals
Proje Numarası
yok
Kaynakça
- Ardıç Z. (2021). Konya'da bir üniversite hastanesi çalışanlarında mesleki olarak iyonize radyasyon maruziyetinin oksidatif stres ve inflamasyon markırları üzerine etkileri, Uzmanlık Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Konya.
- Ay M. (2021). Sağlık çalışanlarının radyasyondan korunma bilgisi ölçeği'nin türkçe'ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması Yüksek Lisans Tezi. Konya, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
- Bacı H. (2016). Ameliyathanede radyasyon güvenliğ; çalışanların iyonize radyasyondan korunmadaki bilgi ve davranışları yüksek Lisans Tezi. Atılım Üniversitesi, Ankara
- Balsak H. (2014). Radyoloji çalışanlarının tanı amaçlı kullanılan radyasyonun zararlı etkileri hakkında bilgi tutum ve davranışları Yüksek Lisans Tezi. Malatya.
- Biçer E B. (2020). Sağlık yönetiminde temel yaklaşımlar (1. Basım b.). Ankara: Atlas Akademik Basım Yayın.
- Bushberg J T., Seibert A., Leidholdt Jr E M.. (2012). The Essential Physics of Medical Imaging (3. Baskı b.). ABD: SPi Global.
- Coşkun Ö. (2011). İyonize radyasyonun biyolojik etkileri. Teknik Bilimler Dergisi, 1(2), 13-17.
- Fındık Akkır F, Yeşilşerit T. (2021). Tıbbi görüntüleme teknikerlerinin mesleki risklere karşı tutumu. Türkiye Sağlık Enstitüleri Başkanlığı Dergisi, 1-9.
- Güden E, Öksüzkaya A, Balcı E, Tuna R, Borlu A, Çetinkara K. (2012, Mart). Radyoloji çalışanlarının radyasyon güvenliğine ilişkin bilgi, tutum ve davranışı. Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi(3), 29-45.
- Güntürk M. (2021). İyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan sağlık personelinde iş sağlığı ve iş güvenliği ile radyasyon bilgi ve farkındalığının ölçülmesi Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
- Helvacı M. (2011). Edirne'de iyonlaştırıcı radyasyon kaynakları ile çalışan sağlık personelinin radyasyon güvenliği konusunda bilgi düzeyleri ve tutumları Yüksek Lisans Tezi. Edirne.
- İç İşleri Bakanlığı, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2022). https://www.afad.gov.tr/kbrn/radyasyon.
- İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü, Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Politika Belgesi (III) ve Eylem Planı 2016 yılı Faaliyet Raopru. (2017). csggb.gov.tr. adresinden alındı
- Kara F. (2020). iyonize radyasyonla çalışan sağlık personelinin mesleksel radyasyon risk algısı iş güvenliği yönünden incelenmesi Yüksek Lisans Tezi. Konya.
- Kaya T, Adapınar B, Özkan R. (1997). Temel radyoloji tekniği (Motif Matbaası b.). (T. Kaya, Dü.) Bursa: Güneş ve Nobel Tıp Kitapevleri.
- Khan F, Abadin Z, Rauf S, Jamed A. (2010). Awareness and attitude amongst basic surgical trainees regarding radiation in orthopedic trauma surgery. Biomedical Imaging and Intervention Journal, 6(3), 210-215.
- Luk S, Leung J, Cheng C. (2010). Knowledge of radiation dose and awareness of risks: a crosssectional survey of junior clinicians. Hong Kong Journal of Radiology(13), 189-194.
- Makina Mühendisleri Odası. (2017). Oda raporu: İşçi sağlığı ve iş güvenliği (Ankamat Matbaacılık, 7. Baskı b.). Ankara: MMO/670.
- Nazlı M A, Karaçetin D, Yılmaz B. (2021). S.B.Ü. Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi Radyasyon Güvenliği El Kitabı (Reis Dijital Baskı b.). İstanbul: Selen Yayıncılık.
- Ngoye W, Motto J, Muhogora W. (2015). Quality control measures in Tanzania: is it done? Journal of medical imaging and radiation sciences, 46(3), 23-30
- Özkan Ş, Aba G, Tekinsoy B. (2016). The ımportance of radiation safety in terms of hospital administration and research on the awareness stage of radiology technicians. Gaziosmanpaşa Taksim Eğitim ve Araştırma Hastanesi, JAREM, 6, 162-169.
- Sakaoğlu Manavgat S. (2011). Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastanesi'nde kişisel dozimetre taşıyan çalışanların mesleksel iyonlaştırıcı radyasyon risk algısı ve ilişkili etmenler Yüksek Lisans Tezi. İzmir.
- Uzuntarla Y, Doğan F. (2019). Bir eğitim ve araştırma hastanesinde dozimetre taşıyan sağlık personelinin iyonlaştırıcı radyasyon hakkındaki risk algısı ve bilgi düzeyinin belirlenmesi. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi, 6(1), 34-41.
- T.C. Milli Eğitim Bakanlığı İşyeri Sağlık ve Güvenlik Birimi (2015). İş sağlığı ve güvenliği çalışanların el kitabı (MEB Devlet Kitapları Müdürlüğü b.). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: 6071.
- Terzi B, Polat Ş, Azizoğlu F, Ateş N, Güngörmüş E, & İşsever H. (2019). Hemşirelerde iş güvenliğinin bazı değişkenler yönünden incelenmesi. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 260-267.
- Türkmen C. (2012). Nükleer Tıbba Giriş. I. Adalet, A. Mudun, S. N. Ünal, & C. Türkmen içinde, Nükleer Tıp Ders Kitabı (s. 1). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
- Vural F, Fil Ş, Çiftçi S, Dura Aydın A, Yıldırım F, & Patan R. (2012). Ameliyathanelerde radyasyon güvenliği; çalışan personelin bilgi, tutum ve davranışları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 131-136.
- Yarenoğlu A. (2018). Hastanelerde radyasyona maruz kalan çalışanların çalışan güvenliği ve radyasyon güvenliği konusunda bilgi, tutum ve davranışları Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
- Yılmaz B. (2018). Acil servis hekimlerinin radyasyondan korunma farkındalığı. Ankara, Ufuk Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Acil Tıp Anabilim Dalı, Tıpta Uzmanlık Tezi.
- Yurt A, Çavuşoğlu B, Günay T. (2014). Evaluation of awareness on radiation protection and knowledge about radiological examinations in healthcare professionals who use ıonized radiation at work. Molecular Imaging and Radionuclide Therapy, 48-53. doi:10.4274/mirt.00719
- Yüksel A. (2021). Sağlık hizmetlerinde kişisel koruyucu donanım kullanımının önemi. ASHD, 19(2), 44-50.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sağlık Hizmetleri ve Sistemleri (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | yok |
| Erken Görünüm Tarihi | 28 Eylül 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 28 Eylül 2023 |
| Kabul Tarihi | 8 Ağustos 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023Cilt: 7 Sayı: 1 |
