Öz
Objective: This study was conducted as a descriptive and cross-sectional study to determine the health literacy status of caregivers of patients diagnosed with chronic psychiatric diseases.
Method: This descriptive and cross-sectional study was conducted with the caregivers of 184 patients diagnosed with chronic psychiatric diseases who applied to the psychiatry outpatient clinic of a public hospital. The research data were collected using the "Patient Identification Form", "Caregiver Identification Form" and "Health Literacy Scale". t-test, variance analysis, Tukey, Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis H test and Pearson correlation analysis were used in the analysis of the data.
Findings: 61.4% of the caregivers in the study were female. Caregivers who were female, single, aged 26-35, university educated, the patient's child, and had lived with the patient for more than 21 years had higher health literacy scale scores. Health literacy scale scores of caregivers of patients diagnosed with schizophrenia who had previously been hospitalized in a psychiatric ward were lower, and health literacy scale scores of caregivers of patients who had not been hospitalized in a psychiatric ward in the last year were higher. A weak negative correlation was found between the age of caregivers and the health literacy scale score.
Conclusion and Recommendation: It was determined that most of the caregivers were women, and that women, single young adults, and university educated caregivers had higher health literacy scale scores. Nurses determining the health literacy status of caregivers and making plans to improve it will strengthen the caregiver role and support the maintenance of the patient's well-being.
Anahtar Kelimeler
Chronic psychiatric illness caregiver health literacy psychiatric nursing
Kaynakça
- Adelman R.D., Tmanova L.L., Delgado D., Dion S. & Lachs M.S. (2014) Caregiver burden: a clinical review. JAMA 311(10), 1052–1060.
- Ak M., Yavuz K.F., Lapsekili N., Türkçapar M.H. (2012) Kronik psikiyatrik bozukluğu bulunan hastaların ve bakım verenlerinin bakım yükü açısından değerlendirilmesi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 25(4), 330-337.
- American Medical Association (AMA)(1999). Health literacy: Report of the council on scientific affairs. Journal of the American Medical Association, 281(6), 552-557.
- Aras, Z. & Bayık Temel, A. (2017). Sağlık okuryazarlığı ölçeği’nin türkçe formunun geçerlik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(2), 85-94.
- Aslantekin, F., & Yumrutaş, M. (2014). Sağlık okuryazarlığı ve ölçümü. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(4), 327-334.
- Berkman, N. D., Davis, T. C., & McCormack, L. (2010). Health literacy: what is it?. Journal of Health Communication, 15(2), 9-19.
- Blessing, E. U., Sunday, O. O., Joyce, O. O., & Bawo, O. J. (2020). Knowledge and attitudes of caregivers’ of people with schizophrenia towards the illness: a cross sectional study from a regional psychiatric hospital in Nigeria. International Neuropsychiatric Disease Journal, 14(4), 59-70.
- Chen, S., Wu, Q., Qi, C., Deng, H., Wang, X., He, H., & Liu, T. (2017). Mental health literacy about schizophrenia and depression: a survey among Chinese caregivers of patients with mental disorder. BMC Psychiatry, 17(1), 1-8. Chien, W. T., & Norman, I. (2004). Interventions for informal caregivers of people with schizophrenia. Journal of Advanced Nursing, 48(6), 607-617.
- Elmahdi, M., Kamel, F., Esmael, A., Lotfi, M., Kamel, A., & Elhosini, A. (2011). Burden of care on female caregivers and its relation to psychiatric morbidity. Middle East Current Psychiatry, 18(2), 65-71.
- Engster, D. (2005). Rethinking care theory: The practice of caring and the obligation to care. Hypatia, 20(3), 50-74.
- Karakaya Ergün, S. (2019). Bakım vericilerin sağlık okuryazarlığı ve ilişkili faktörler. Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
- Farrer, L., Leach, L., Griffiths, K. M., Christensen, H., & Jorm, A. F. (2008). Age differences in mental health literacy. BMC Public Health, 8(1), 125.
- Fernandes, C. S., & Angelo, M. (2016). Family caregivers: what do they need? An integrative review. Revista da Escola de Enfermagem da USP, 50, 675-682.
- Gopal, S., Xu, H., McQuarrie, K., Savitz, A., Nuamah, I., Woodruff, K., & Mathews, M. (2017). Caregiver burden in schizophrenia following paliperidone palmitate long acting injectables treatment: pooled analysis of two double-blind randomized phase three studies. NPJ Schizophrenia, 3(1), 1-6.
- Gözlü, K. (2020). Sağlığın sosyal bir belirleyicisi: sağlık okuryazarlığı. Medical Journal of Suleyman Demirel University, 27(1), 137-144.
- Göktaş, S., Işıklı, B., & Metintaş, S. (2018) Ruh sağlığı okuryazarlığı. Eskişehir Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 3(2), 67-75.
Öz
Amaç: Bu çalışma kronik psikiyatrik hastalık tanılı hastaların bakım vericilerinin sağlık okuryazarlığı durumlarını belirlemek amacıyla tanımlayıcı ve kesitsel olarak yapılmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı ve kesitsel nitelikteki bu araştırma bir kamu hastanesinin psikiyatri polikliniğine başvuran kronik psikiyatrik hastalık tanılı 184 hastanın bakım vericisi ile yapılmıştır. Araştırma verileri “Hasta Tanıtım Formu”, “Bakım Verici Tanıtım Formu” ve “Sağlık Okuryazarlığı Ölçeği” kullanılarak toplanmıştır. Verilerin analizinde t testi, varyans analizi, Tukey, Mann-Whitney U, Kruskal-Wallis H testi ve Pearson korelasyon analizi kullanılmıştır.
Bulgular: Araştırmadaki bakım vericilerin %61.4’ü kadındı. Kadın, bekar, 26-35 yaş aralığında, üniversite mezunu, hastanın çocuğu konumunda olan ve 21 yıldan fazla süre hasta ile birlikte yaşayan bakım vericilerin sağlık okur yazarlığı ölçek puanları daha yüksekti. Şizofreni tanılı, daha önce psikiyatri servisinde yatmış hastaların bakım vericilerinin sağlık okuryazarlığı ölçek puanları daha düşük, son bir yılda psikiyatri servisine yatışı olmayan hastaların bakım vericilerinin sağlık okuryazarlığı ölçek puanları daha yüksekti. Bakım vericilerin yaşları ile sağlık okuryazarlığı ölçeği puanı arasında negatif yönlü zayıf bir ilişki olduğu bulunmuştur.
Sonuç ve Öneri: Bakım vericilerin çoğunun kadın olduğu, kadın, bekar, genç yetişkin ve üniversite eğitimli bakım vericilerin sağlık okur yazarlığı ölçek puanlarının daha yüksek olduğu belirlenmiştir. Hemşirelerin bakım vericilerin sağlık okuryazarlık durumu belirlemesi ve geliştirilmesine yönelik planlamalar yapması bakım verici rolünü güçlendireceği gibi hastanın iyilik halinin sürdürülmesini de destekleyecektir.
Anahtar Kelimeler
Kronik psikiyatrik hastalık bakım verici sağlık okuryazarlığı psikiyatri hemşireliği
Etik Beyan
Araştırma için Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Girişimsel Olmayan Klinik Araştırmalar Etik Kurulundan 10.02.2021 tarihli 2021-02/37 karar numaralı etik kurul onayı alınmıştır. Araştırmanın uygulamasının gerçekleştirilmesi için Kayseri Şehir Eğitim ve Araştırma Hastanesinden 09.04.2021 tarih ve 49 sayılı kararla kurumsal izin alınmıştır. Araştırmaya katılmayı kabul eden bakım vericiler araştırma hakkında bilgilendirilmiş, çalışmaya gönüllü olarak katıldıklarına dair onam formu alınmıştır.
Kaynakça
- Adelman R.D., Tmanova L.L., Delgado D., Dion S. & Lachs M.S. (2014) Caregiver burden: a clinical review. JAMA 311(10), 1052–1060.
- Ak M., Yavuz K.F., Lapsekili N., Türkçapar M.H. (2012) Kronik psikiyatrik bozukluğu bulunan hastaların ve bakım verenlerinin bakım yükü açısından değerlendirilmesi. Düşünen Adam Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi 25(4), 330-337.
- American Medical Association (AMA)(1999). Health literacy: Report of the council on scientific affairs. Journal of the American Medical Association, 281(6), 552-557.
- Aras, Z. & Bayık Temel, A. (2017). Sağlık okuryazarlığı ölçeği’nin türkçe formunun geçerlik ve güvenirliğinin değerlendirilmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 25(2), 85-94.
- Aslantekin, F., & Yumrutaş, M. (2014). Sağlık okuryazarlığı ve ölçümü. TAF Preventive Medicine Bulletin, 13(4), 327-334.
- Berkman, N. D., Davis, T. C., & McCormack, L. (2010). Health literacy: what is it?. Journal of Health Communication, 15(2), 9-19.
- Blessing, E. U., Sunday, O. O., Joyce, O. O., & Bawo, O. J. (2020). Knowledge and attitudes of caregivers’ of people with schizophrenia towards the illness: a cross sectional study from a regional psychiatric hospital in Nigeria. International Neuropsychiatric Disease Journal, 14(4), 59-70.
- Chen, S., Wu, Q., Qi, C., Deng, H., Wang, X., He, H., & Liu, T. (2017). Mental health literacy about schizophrenia and depression: a survey among Chinese caregivers of patients with mental disorder. BMC Psychiatry, 17(1), 1-8. Chien, W. T., & Norman, I. (2004). Interventions for informal caregivers of people with schizophrenia. Journal of Advanced Nursing, 48(6), 607-617.
- Elmahdi, M., Kamel, F., Esmael, A., Lotfi, M., Kamel, A., & Elhosini, A. (2011). Burden of care on female caregivers and its relation to psychiatric morbidity. Middle East Current Psychiatry, 18(2), 65-71.
- Engster, D. (2005). Rethinking care theory: The practice of caring and the obligation to care. Hypatia, 20(3), 50-74.
- Karakaya Ergün, S. (2019). Bakım vericilerin sağlık okuryazarlığı ve ilişkili faktörler. Doktora tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.
- Farrer, L., Leach, L., Griffiths, K. M., Christensen, H., & Jorm, A. F. (2008). Age differences in mental health literacy. BMC Public Health, 8(1), 125.
- Fernandes, C. S., & Angelo, M. (2016). Family caregivers: what do they need? An integrative review. Revista da Escola de Enfermagem da USP, 50, 675-682.
- Gopal, S., Xu, H., McQuarrie, K., Savitz, A., Nuamah, I., Woodruff, K., & Mathews, M. (2017). Caregiver burden in schizophrenia following paliperidone palmitate long acting injectables treatment: pooled analysis of two double-blind randomized phase three studies. NPJ Schizophrenia, 3(1), 1-6.
- Gözlü, K. (2020). Sağlığın sosyal bir belirleyicisi: sağlık okuryazarlığı. Medical Journal of Suleyman Demirel University, 27(1), 137-144.
- Göktaş, S., Işıklı, B., & Metintaş, S. (2018) Ruh sağlığı okuryazarlığı. Eskişehir Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Halk Sağlığı Dergisi, 3(2), 67-75.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sağlık Hizmetleri ve Sistemleri (Diğer) |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Haziran 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 15 Mayıs 2025 |
| Kabul Tarihi | 10 Haziran 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025Cilt: 9 Sayı: 1 |
